De specifieke casussen die de overbruggende lessen over ontmoetingsplekken ondersteunen, zijn:

• Een netwerk van speelplekken in de buurt (Maastricht, Blauwe Loper-gebied)

• Bewegen en ontmoeten in het Vrijheidspark (Maastricht, Groene Loper-gebied)

• Thuisgevoel in een veranderende buurt (Maastricht, Blauwe Loper-gebied)

• Bewegen en ontmoeten op de Groene uitlopers (Maastricht, Groene Loper-gebied)

Deze pagina vergelijkt met name gebieden die geherstructureerd werden met als één van de doelen het creëren van ontmoetingsmogelijkheden tussen bewoners. De tabel geeft een algemene vergelijking van twee van deze gebieden. 

Huidige en toekomstige ontmoeting langs de Blauwe Loper

Omdat de Blauwe Loper nog niet is aangelegd, hebben we verschillende stakeholders gevraagd naar huidige mogelijkheden voor ontmoeting langs het Blauwe Loper-tracé, en hoe zij inschatten dat de Blauwe Loper dit gaat beïnvloeden.

De gemeente
De gemeente geeft aan dat naast de ontmoetingsfunctie van het Buurtpark, het Blauwe Loper tracé het ook aantrekkelijker kan maken voor ondernemingen, zoals een restaurantje of een terrasje, om zich langs deze route in de buurt te vestigen. Ook op die manier kan zowel ontmoeting gestimuleerd worden als dat het gevoel van sociale veiligheid wordt vergroot. Ook bijvoorbeeld een kapper of snackbar kan fungeren als een belangrijke ontmoetingsplek in een buurt, en ook specifiek op buurtniveau voor de integratie van de buurt. Die functie van bedrijfjes is volgens de gemeente waarschijnlijk sterker als ze niet verspreid in de buurt liggen, maar iets centraler. Hoewel een groot deel van winkels en diensten wellicht inderdaad veel beter loopt als het bij elkaar staat in bijvoorbeeld een winkelcentrum, hebben kleinschalige bedrijfjes zoals kleine horeca en ambachtsfuncties zeker nog recht van bestaan op buurtniveau en dat kan ook aanvullend werken. Dat lijkt volgens de gemeente ook meer draagvlak te krijgen onder de bewoners.

Buurtopbouwwerk
Buurtopbouwwerk geeft aan dat er in Mariaberg over het algemeen al veel groen is, vooral in Proosdijveld. (De wat oudere jongeren gebruiken bijvoorbeeld de calisthenics-apparaten aan de Florasingel al goed.) Trichterveld was van nature ook groen. Dat is iets minder geworden maar nieuwe bewoners vinden hun buurt alsnog vaak groen. Betreffende deel-buurt Blauwdorp is er in ieder geval geen groene plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Van nature ontmoeten mensen elkaar wel al op de stoep of op een bankje. Desgevraagd voegt de buurtopbouwwerker betreffende een gezonde voedselomgeving toe dat nog niet zo heel lang geleden er meer winkeltjes (bakker, slager, kleine supermarkt) op de Ruttensingel en Volksbondplein waren. Er liggen nog wel kroegen in het Blauwdorp-gedeelte, dus het is verleidelijk voor veel bewoners om daar naartoe te gaan. Dit heeft ook een gezondheidsvoordeel: het geeft buurtbinding en een plek voor contact.  Anderzijds  is het voor sommige mensen een plek voor overmatig alcoholconsumptie. De frituurzaken vervullen soortgelijke positieve (ontmoeting) en negatieve (voedselkwaliteit) rollen voor de gezondheid, en ze zullen waarschijnlijk in de buurt blijven. Buurtbewoners komen zelf ook met activiteiten die veelal binnen zijn, zoals ‘kienen’ (een soort bingo) en winkelavonden: ze organiseren wat dat betreft vooral wat ze zelf leuk vinden om te doen.

Bewoners
Veel bewoners vinden de ontwikkeling van de Blauwe Loper-route en de ruimtelijke ontwikkelingen daaromheen om de buurt meer bij het centrum te betrekken over het algemeen een mooi initiatief. Eén bewoonster denkt daarbij bijvoorbeeld zelf aan de mogelijke baten voor wat betreft speelplekken voor kinderen en ontmoetingsplekken voor ouderen. Ze vindt het idee van de Blauwe Loper als route tussen buurt en binnenstad ook heel goed, maar ze richt zich vooral op het belang van de buurtbewoners, en denkt dat bewoners van Mariaberg daar vaak wat minder aan hebben: zij weten immers al hoe ze in de stad kunnen kunnen komen (bijvoorbeeld via de zijstraatjes). 

Er moet volgens de bewoonster in de plannen vooral ook rekening gehouden worden met specifiek de jongere buurtbewoners. Jongeren van 9 tot 18 jaar oud zijn een vaak vergeten groep in de planvorming. Zij zijn echter de toekomst die het ‘moeten gaan doen’, en daar moet dus zeker ook rekening mee gehouden worden. De bewoonster noemt dat het goed zou zijn om een plek te hebben in een park langs de Blauwe Loper om koffie of thee te drinken. Bijvoorbeeld als daar een koffie-corner geopend zou worden en er wat bankjes geplaatst worden, zou dit een plek kunnen worden waar buurtbewoners niet alleen kunnen ontmoeten maar ook kinderen kunnen spelen. Ze denkt daarbij bijvoorbeeld aan het gebouw van Bankastudios. Sommige bewoners bang zijn voor conflicten tussen fiets- en wandelverkeer qua verkeersveiligheid, mocht de Blauwe Loper zo worden aangelegd als de Groene Loper (als gedeelde strook). Anderen maken zich daar minder zorgen om en denken dat de Blauwe Loper als autoluwe verbindingsroute door de buurt en naar het stadscentrum er misschien wel toe leidt dat ze nieuwe mensen leren kennen. Ook zien ze wel voor zich dat mensen de route inderdaad gebruiken om te wandelen, en dat misschien wat meer bedrijfjes zich er zouden vestigen. Ze zien ook wel voor zich dat touristen de nieuwe Blauwe Loper route zouden willen bekijken, als het er daadwerkelijk mooier uit gaat zien. 

Ondernemers van een eetcafé dat enkele jaren geleden verhuisde van het centrum van Maastricht naar een plek dichtbij het Blauwe Loper-tracé (en buurtpark) verwachten dat de Blauwe Loper de buurt gaat verlevendigen. De vrijwilligers van de Voedselbank, direct langs het Blauwe Loper-tracé, denken dat de Blauwe Loper de bereikbaarheid gaat verbeteren.(De Limburger, 2019).

In dit hoofdstuk gaan de leerpunten voornamelijk over het vrijheidspark in het Groene loper-gebied. Dit omdat de ontmoetings-ambities langs het Blauwe Loper-tracé nog niet zijn gerealiseerd.

Successen

In het Vrijheidspark is een behoorlijk succes de daadwerkelijke ontmoeting tussen verschillende bewoners: het klimrek en de omgeving daarvan worden overwegend bezocht door families of ouders en er wordt overwegend door kinderen gespeeld. Verder wordt er gebruik gemaakt van de horecagelegenheid en komen mensen voor bewegen, ontspannen, het uitlaten van de hond, ontmoeten, voor de bankjes of voor transport. Veel respondenten ontmoeten ook anderen als ze bij de Mosasaurus klimrek komen. Dat zijn voornamelijk bekenden van ze: er wordt bijvoorbeeld op de plek afgesproken met andere ouders. De beweegapparaten in het Vrijheidspark worden regelmatig gebruikt door de wat jongere volwassenen, maar nagenoeg niet door ouderen. Wel de ‘stangen’ in het calisthenics-deel van de beweegtuin: die worden gebruikt door jongeren. Maar niet de beweegapparaten meet zijn gebouwd met het oog op dat ook ouderen er gebruik van kunnen maken. Het Koningsplein-gedeelte van het Vrijheidspark wordt minder intensief gebruikt, maar er gebeurt op meeste momenten wel iets. Bijvoorbeeld wordt er volleybal gespeeld, er wordt Bootcamp gedaan en de middelbare school in de buurt geeft er gymlessen. De meeste mensen vinden ook het Koningsplein een geschikte plek om te ontmoeten.

Knelpunten

De meeste bezoekers van het buurtpark lijken van buurten verder weg te komen: de bewoners van de twee dichtstbijzijnde buurten komen niet zo heel snel naar het Vrijheidspark. Volgens de vertegenwoordiger van de stichting van het park is dat omdat het wat onbekend terrein is en mensen liever in hun eigen buurt blijven. Daardoor vindt er wel ontmoeting plaats, maar minder tussen de bewoners van de ‘kwetsbare’ buurten waarvoor die ontmoeting toch iets meer was bedoeld door bijvoorbeeld de gemeente. Daaraan gerelateerd, lijken bewoners ook vaak niet geïnteresseerd in specifiek ontmoeten met bewoners van een andere buurt. In ieder geval betreffende de spontane ontmoeting, hebben ze vaak geen voorkeur voor waar anderen vandaan komen. Dit kan een risico worden als bij de keuze voor het type ruimtelijke inrichting of het type aangeboden activiteiten teveel gestuurd wordt op het doel van samenbrengen van de buurten. Dit vooral als dit in de plaats komt van een ander ontmoetings-doel, waar meer bewoners behoefte aan hebben en wat uiteindelijk dan ook dit meer gebruik zal leiden.

Kansen

Een plek pal naast het Groene Loper-tracé (de ‘kop van de Frankenstraat’) mag volgens de gemeente een ‘evenementen-pleintje’ worden: het is tijdens het ontwerp en de aanleg bewust leeg gehouden om te zien hoe het benut zou worden, bijvoorbeeld door de buurt.Dit zodat het als ‘groene uitloper’ kan fungeren: een aantrekkelijke verbinding tussen de buurten aan weerszijde van het Groene Loper-tracé voor bewegen en ontmoeten. 

Dit groene plein zou volgens een buurtnetwerk en verschillende lokale ondernemers voor de sociale verbinding tussen Wyckerpoort en Wittevrouwenveld kunnen zorgen, en ook een Groene uitloper kunnen zijn richting het stationsgebied. Deze plek lijkt voor veel bewoners echter gezien te worden als ‘verkeersplein’: men weet vaak niet van bovenstaande overwegingen. Als de gemeente duidelijker kan maken aan bewoners dat er op deze en andere ‘groene uitlopers’ veel mogelijk is, dan kan het zijn dat er ook op deze plekken bewonersinitiatieven ‘van onderaf’ ontstaan. Dit temeer als partijen zoals gemeente en buurtnetwerk de bewoners attenderen op de subsidie voor hun ideeën middels de burgerbegroting.

Risico’s

Bij de speelplekken langs het Blauwe Loper-tracé speelt het risico dat bewoners die meehielpen met het ontwerp van het buurtpark voor hun gevoel onvoldoende meegenomen zijn in de verdere stappen van de ontwikkelingen langs het  Blauwe Loper-tracé. Daarnaast liggen er nu bij de bewoners al ideeën voor het ontwikkelen van ontmoet- en speelplekken langs de toekomstige Blauwe Loper. De systeemwereld, echter, wil  stap voor stap werken aan de Blauwe Loper. Dit terwijl nu dus al wel behoeftes liggen in de andere deelbuurten dan die van het buurtpark. Ons advies is dan leren van het Vrijheidspark: daar zijn bewoners al vooraf aan de beslissingen over het Groene Loper-tracé betrokken en is een klankbordgroep opgebouwd. Die heeft zich uiteindelijk ontwikkeld tot de ‘stichting Vrijheidspark’ die op eigen benen verder denkt over gebruik van het park, en gaandeweg zijn ook andere bewoners en kleine ondernemers aangehaakt. Hierbij moet echter opgepast worden door de systeemwereld: er moet voor gewaakt worden dat bewoners-initiatieven die van onderop komen niet teveel beinvloedt worden door doelen die van bovenaf geformuleerd zijn (zie bijvoorbeeld onder ‘knelpunten’). Bewoners zouden hun initiatief kunnen staken als ze geen toestemming krijgen voor wat zij specifiek willen, of gestuurd worden om vooral iets anders te doen. Dit geldt bijvoorbeeld voor de plek die ze uitkiezen voor hun idee. Initiatieven die van onderop komen en toegestaan worden, hebben ook meer potentie voor eigenaarschap door de buurtbewoners.

Het succes van het vele gebruik van het Vrijheidspark langs de Groene Loper is waarschijnlijk voor een belangrijk deel te danken aan het feit dat bewoners betrokken waren in het stadium vooraf aan ontwerpbeslissingen voor dat gebied. Doordat de klankbordgroep van bewoners al tijdens de bouw van de A2-tunnel mee-overlegde met de gemeente over de inrichting van het Oranje- en Koningsplein. En bij de herinrichting van het park was één van de eisen van de gemeente voor de komst van een paviljoen in het Vrijheidspark aansluiting van de uitbater ervan bij deze stichting. Een overkoepelende les is dus bewoners op tijd te betrekken bij een ruimtelijk ingreep. Dit zodat hun ideeën nog meegenomen kunnen worden, waardoor ze beter gemotiveerd blijven en uiteindelijk de kans groter is dat ze ook meer zorg dragen voor de publieke ruimtes in hun buurt.

De Blauwe Loper is een initiatief door gemeente, woningcorporatie en provincie. Waarschijnlijk is het mede daardoor (nog) niet omarmd door veel bewoners. Echter ligt hier een kans om ook daar bewoners te betrekken vooraf aan ontwerpbeslissingen voor dat gebied, en nu al te investeren in een bewonersgroep die ook kennis van zaken heeft en partners weet te bereiken. Hiervoor kan deels geput worden uit de bewonersgroep die deelnam aan de participatieve ontwerpsessies van Buurtpark Blauwdorp. Ook kan de gemeente bij de vestiging van kleine ondernemers wellicht de eis stellen van aansluiting bij de ontmoetingsdoelen langs het Blauwe Loper-tracé, en aansluiting bij de wensen van de bewoners of een park-commissie. (Dit in lijn met het geleerde over de horeca-voorziening in het Vrijheidspark langs de Groene Loper). Dit kan bijvoorbeeld wellicht in de buurt van Buurtpark Blauwdorp, waar in één van de nieuwbouw-panden ook een ontmoetingsruimte wordt gerealiseerd. Daarbij moet echter wel oog zijn voor dat de buurtontwikkeling plaatsvindt op plekken waar de bewoners niet, of op een andere manier, in geïnteresseerd zijn. En dat er gericht wordt op tijdsbesteding of activiteiten die in lijn zijn met wat de bewoners willen. Dit niet alleen om ‘kartrekkende bewoners’ voldoende gemotiveerd te houden, maar ook vanwege de eerder aangegeven rol van ‘vertrouwen’. Zoals daar al uitgelegd: bewoners raken vertrouwd met plekken die onderdeel van hun dagelijks leven vormen, omdat ze daarvan de ongeschreven regels en omgangsvormen kennen. Ook zien ze daar regelmatig dezelfde ‘bekende vreemden’, die bijdragen aan thuisgevoel en comfort. Deze overkoepelende les voor ontmoetingsplekken is dus kortom: kondig ruim vooraf aan de ruimtelijke ingreep bij zoveel mogelijk omwonenden de plannen aan, en geef aan dat er ruimte is voor focus op de plekken en activiteiten die ze zelf het belangrijkst vinden.

Ga terug naar de top van de pagina